Ćwiczenia wspierające rozwój mowy – zabawy, które rodzice mogą wykonywać w domu
Ćwiczenia wspierające rozwój mowy – zabawy, które rodzice mogą wykonywać w domu
Przystępny poradnik dla rodziców
Rozwój mowy to proces, który nie zaczyna się dopiero wtedy, gdy pojawia się pierwsze słowo. To długa droga, na którą składają się: prawidłowy oddech, odpowiednie napięcie mięśniowe w obrębie twarzy, sprawność języka, warg i policzków, a także doświadczenia słuchowe i interakcje z bliskimi.
Dlatego logopedzi współpracujący w projekcie Wsparcie na starcie często podkreślają:
aby wspierać rozwój mowy, nie trzeba drogich zabawek ani specjalistycznego sprzętu. Wystarczy codzienna zabawa – świadoma i regularna.
Poniżej znajdziesz zestaw prostych, bezpiecznych i skutecznych ćwiczeń, które rodzice mogą wykonywać z dzieckiem każdego dnia.
1. Ćwiczenia oddechowe — fundament wyraźnej mowy
Dziecko potrzebuje prawidłowego toru oddechowego (przez nos) oraz umiejętności kontrolowanego wydechu. Dlaczego to takie ważne?
Bo to właśnie wydech jest paliwem dla mowy — bez niego trudno o długie zdania, odpowiednią intonację czy wyraźną artykulację.
Proste zabawy oddechowe:
- dmuchanie na lekkie piórka – dziecko uczy się długiego, spokojnego wydechu,
- zdmuchiwanie świeczki — najpierw z bliska, później z dalszej odległości,
- dmuchanie przez słomkę na watki lub kuleczki z papieru,
- „wyścigi” lekkich przedmiotów po stole (np. piłeczki pingpongowej),
- robienie baniek mydlanych.
Wskazówka:
Zawsze pilnujemy, aby dziecko dmuchało ustami, ale oddychało nosem. Jeśli maluch stale oddycha buzią — warto to skonsultować z logopedą.
2. Zabawy językiem i wargami — trening aparatu artykulacyjnego
Mięśnie aparatu mowy muszą być silne i sprawne, aby tworzyć wyraźne głoski. W ramach codziennej zabawy można je ćwiczyć w sposób naturalny i atrakcyjny.
Propozycje zabaw:
- oblizywanie warg dookoła — udajemy, że „zjadamy miód z ust”,
- wysuwanie języka do przodu i cofanie go — „językowa huśtawka”,
- dotykanie językiem kącików ust, „malowanie” podniebienia,
- robienie „dzióbka” i szerokiego uśmiechu na zmianę,
- delikatne masaże warg i policzków podczas zabawy lub pielęgnacji.
To świetny sposób na utrwalenie głosek wymagających precyzji, takich jak: l, sz, ż, cz, dż, r.
3. Gryzienie i żucie — ćwiczenia, które wpływają na mowę
Rodzice często nie łączą jedzenia z mową, a to ogromny błąd!
Żucie, gryzienie i odgryzanie twardych pokarmów wzmacnia mięśnie, które są odpowiedzialne za artykulację.
Warto wprowadzać:
- owoce i warzywa w większych kawałkach (marchewka, jabłko),
- chrupki kukurydziane, pieczywo, podłużne warzywa,
- domowe przekąski do gryzienia: grzanki, wafle ryżowe, pokrojone ogórki.
Unikamy długotrwałego miksowania posiłków oraz przedłużonego korzystania ze smoczków i butelek.
4. Zabawy dźwiękonaśladowcze — pierwsze kroki do słów
To jeden z najbardziej naturalnych sposobów wspierania rozwoju mowy.
Można naśladować:
- dźwięki zwierząt („muuu”, „hau”, „pi-pi”, „bee”),
- dźwięki pojazdów („brum”, „bam”, „tuu-tuu”),
- odgłosy z codzienności („kap-kap”, „bach”, „bum”).
Dlaczego to działa?
Bo wiele pierwszych słów wywodzi się właśnie z dźwięków naśladowczych: „bam”, „mniam”, „pić”, „hau”.
5. Powtarzanie sylab — budowanie bazy do mówienia
Proste sylaby ćwiczą rytm, intonację i łączenie głosek.
Przykłady:
- „pa–pa–pa”, „ta–ta–ta”, „ma–ma–ma”,
- rytmiczne powtarzanie: „pa–ta–ka”,
- sylaby w zabawie, np. udając pociąg: „tu–tu–tu”.
To świetna zabawa szczególnie dla dzieci, które jeszcze nie tworzą zdań, ale są gotowe na stymulację.
6. Czytanie i wspólne oglądanie książek — klucz do słownictwa
Regularne czytanie to jeden z najskuteczniejszych sposobów rozwijania mowy.
Warto:
- zadawać pytania: „Co widzisz?”, „Gdzie jest piesek?”,
- zachęcać do wskazywania palcem,
- opisywać obrazki prostymi słowami,
- powtarzać nazwy i dźwięki.
Dla najmłodszych idealne są książeczki kontrastowe, dźwiękonaśladowcze lub obrazkowe.
7. Dlaczego te ćwiczenia działają?
Wszystkie opisane aktywności wspierają kluczowe obszary:
✔ mięśnie artykulacyjne – odpowiedzialne za wyraźną wymowę,
✔ koordynację oddechowo–fonacyjno–artykulacyjną,
✔ rozwój słownika,
✔ umiejętność budowania zdań,
✔ motywację do komunikacji,
✔ interakcję rodzic–dziecko, która jest podstawą rozwoju mowy.
Regularność jest ważniejsza niż długość ćwiczeń.
Już 10–15 minut dziennie potrafi zrobić ogromną różnicę.
Kiedy warto zgłosić się na konsultację logopedyczną?
Warto skonsultować dziecko, jeśli:
- nie reaguje na swoje imię,
- nie próbuje komunikować się gestem,
- nie pojawiają się słowa do 18. miesiąca,
- mowa brzmi niewyraźnie lub „nosowo”,
- dziecko stale oddycha przez usta,
- jest mało chętne do jedzenia i żucia.
Im wcześniej rozpoczniemy wsparcie, tym szybciej dziecko nadrabia trudności i bez lęku wchodzi w kolejne etapy rozwoju.
