Zaburzenia integracji sensorycznej – jakie zachowania mogą wskazywać na trudności?
Zaburzenia integracji sensorycznej – jakie zachowania mogą wskazywać na trudności?
Jak rozpoznać pierwsze sygnały, które często obserwujemy podczas konsultacji SI?
Integracja sensoryczna (SI) to proces, dzięki któremu mózg dziecka odbiera bodźce ze wszystkich zmysłów – wzroku, słuchu, dotyku, równowagi, ruchu, smaku i zapachu – a następnie je porządkuje i pozwala adekwatnie reagować na sytuacje w codziennym życiu.
Kiedy ten proces działa prawidłowo, dziecko potrafi skupić uwagę, bawić się, uczyć, eksplorować otoczenie i regulować swoje emocje.
Jednak jeśli którykolwiek z systemów sensorycznych funkcjonuje inaczej, mogą pojawiać się trudności, które rodzice często interpretują jako „niegrzeczne zachowanie”, nadpobudliwość, niechęć do współpracy lub problemy emocjonalne. Tymczasem bardzo często ich źródło jest czysto sensoryczne.
Najczęstsze sygnały, które obserwujemy podczas konsultacji SI
Podczas konsultacji w ramach projektu Wsparcie na starcie terapeuci regularnie zauważają powtarzające się wzorce trudności. Poniżej znajdują się te najczęstsze.
1. Nadwrażliwość na dźwięki, zapachy, dotyk
Dziecko może reagować przesadnie silnie na bodźce, które dla większości są obojętne, np.:
- zasłanianie uszu przy codziennych dźwiękach (odkurzacz, blender),
- unikanie zapachów (kuchni, kosmetyków),
- niechęć do mycia rąk, kremowania, przytulania.
2. Unikanie czynności pielęgnacyjnych
To jeden z najbardziej typowych objawów:
- protest przy myciu głowy,
- płacz podczas obcinania paznokci,
- niechęć do mycia twarzy, czesania.
Często rodzice zastanawiają się, czy to „fochy”, jednak powód jest sensoryczny – te bodźce są dla dziecka po prostu zbyt intensywne lub „nie do zniesienia”.
3. Poszukiwanie mocnego docisku, ucisku, aktywności siłowych
Niektóre dzieci wręcz potrzebują większej dawki intensywnych bodźców, aby ich układ nerwowy czuł się bezpiecznie.
Przejawia się to jako:
- mocne przytulanie,
- wciskanie się pod poduszki, koce,
- ulubione zabawy: siłowanie, skakanie, przewalanie się, uderzanie.
4. Ciągła potrzeba ruchu – tzw. „dzieci wulkaniki”
- nie usiedzą przy stole,
- ciągle się kręcą, wspinają, podskakują,
- mają problem, żeby ukończyć zadanie na siedząco.
To nie brak dyscypliny – ich układ przedsionkowy (odpowiedzialny za równowagę i ruch) domaga się stymulacji.
5. Problemy z równowagą i koordynacją
Podczas konsultacji widać to np. gdy dziecko:
- często się przewraca,
- ma trudność z chodzeniem po linii,
- unika placów zabaw, huśtawek,
- boi się schodów lub wspinania.
6. Trudności w zabawach ruchowych
Dziecko może:
- nie nadążać za rówieśnikami,
- unikać gier ruchowych,
- męczyć się szybciej niż inne dzieci,
- mieć problem z łapaniem lub rzucaniem piłki.
7. Wybiórczość pokarmowa i wrażliwość na faktury
Rodzice często zgłaszają:
- protest przy nowych smakach,
- preferowanie tylko gładkich lub tylko chrupiących potraw,
- niechęć do ubrań „drapiących”, metek, skarpetek.
To sygnał, że układ dotykowy lub smakowo-węchowy działa inaczej.
8. Trudności w kontaktach z rówieśnikami
Zaburzenia SI mogą wpływać na funkcjonowanie społeczne:
- dziecko unika wspólnych zabaw,
- szybko się denerwuje,
- nie rozumie zasad,
- „wycofuje się” lub przeciwnie – jest nadmiernie pobudzone.
Nie jest to kwestia charakteru – często winne jest przeciążenie lub niedostymulowanie sensoryczne.
Dlaczego warto zgłosić się na konsultację?
Wczesne wsparcie ma ogromne znaczenie. Konsultacja z terapeutą integracji sensorycznej pozwala:
🔎 Zrozumieć przyczyny zachowania
Rodzice często odczuwają ulgę, kiedy dowiadują się, że problemy nie wynikają z „niegrzeczności”, tylko z trudności w przetwarzaniu bodźców.
🧠 Określić, które zmysły wymagają wsparcia
Terapeuta ocenia funkcjonowanie zmysłów: dotykowego, przedsionkowego, proprioceptywnego (czucie głębokie), wzrokowego i słuchowego.
🏡 Otrzymać konkretne wskazówki do pracy w domu
Zalecenia są proste, możliwe do wykonania w codziennym życiu – np. aktywności ruchowe, zabawy dotykowe, docisk, masażyki.
👶 Wesprzeć rozwój emocjonalny i społeczny
Gdy dziecko lepiej „rozumie” swoje ciało i bodźce, łatwiej mu się uspokoić, bawić z innymi i koncentrować.
🏫 Ułatwić funkcjonowanie w przedszkolu i szkole
Dzieci po odpowiedniej terapii lepiej radzą sobie z hałasem, nowymi sytuacjami, zadaniami ruchowymi i nauką.
Podsumowanie
Zaburzenia integracji sensorycznej są częstsze, niż się wydaje — szczególnie u dzieci w wieku 0–4 lat. Warto reagować, gdy tylko rodzic zauważy powtarzające się, nietypowe reakcje. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrana terapia mogą diametralnie poprawić komfort życia całej rodziny.
